سنتي کلتور او د عصري ژوند ننګونې په نننۍ نړۍ کې چې د بدلونونو سرعت ډېر لوړ دی، سنتي کلتور تل د عصري ژوند سره یوځای کېږي. زوړ باورونه، دودونه او رواجونه لا هم د ټولنو په ژوند کې مهم رول لري، حتی د نړيوالېدنې او ټکنالوژۍ پرمختګونو په وړاندې. د سنتي کلتور پر عصري ژوند د اغېزو پوهه نه یوازې د کلتوري هویت د ساتنې لپاره مرسته کوي، بلکې د نوو فرصتونو د ګټې اخیستنې زمینه هم برابروي. په ورځني ژوند کې د سنتي کلتور رول سنتي کلتور زموږ په ورځني ژوند کې په مختلفو برخو کې ښکاري او په چلندونو او لیدلورو باندې ژور اغېز لري: د کورنۍ جوړښتونه او ارزښتونه: د مشرانو درناوی، کورنۍ وفاداري او ګډ تصمیم نیونه لا هم اغېزمن دي. جشنونه او دودونه: کلتوري او مذهبي مراسم او جشنونه ټولنیز تړاوونه قوي کوي. خوراکونه: دودیز خوراکونه لا هم د عصري رژیمونو او ټولنیزو غونډو په تاثیر کې دي. ژبه او اصطلاحات: متلونه، تعبیرونه او محلي ژبې کلتوري میراث ژوندی ساتي. هنر او صنایع دستی: لاس جوړ هنري آثار، موسیقي او دودیزې نڅاګانې د عصري ښکلا او فیشن لپاره الهام بښونکي دي. په عصري نړۍ کې د کلتوري هویت د ساتنې ننګونې مدرنیزه کېدل او نړیوالېدل فرصتونه او ننګونې دواړه راوړي: ښاري کېدل: ښارونو ته کډوالۍ د کلیوالي دودونو له لاسه ورکولو سبب کېږي. ټکنالوژي: ډیجیټلي کلتور کولای شي سنتي دودونه تر سیوري لاندې کړي. لویدیځیزه ژوندانه: وارد شوي سبکونه ممکن د محلي ارزښتونو سره ټکر وکړي. ځوان نسل او د دودیزو ارزښتونو څخه فاصله: ځوان نسل ممکن عصري رواجونه د دودیزو پوهې پر ځای غوره کړي. کلتور سوداګریز کول: دودونه ممکن د سیاحت یا رسنیو لپاره ساده یا بدل شي. د سنت او عصري ژوند ترمنځ د توازن لپاره لارې چارې ښوونه: د ښوونځیو په نصاب کې کلتوري تاریخ او میراث شامل کړئ. ټولنیز پیښې: جشنونه، ورکشاپونه او د کیسو ویلو غونډې تنظیم کړئ. رسنۍ او ډیجیټلي پلیټفارمونه: د ټولنیزو شبکو، بلاګونو او ویډیوګانو له لارې د هنرونو او دودونو ترویج وکړئ. کلتوري ګرځندوی: مسؤلانه ګرځندوی ته وده ورکړئ چې محلي دودونه ښکاره کړي. نسلي خبرې اترې: مشران هڅ کړئ چې خپلې کیسې، مهارتونه او حکمت له ځوانانو سره شریک کړي. د کلتوري هویت ساتنې ګټې د تعلق احساس: د ټولنې هویت او ټولنیز یووالي پیاوړی کوي. د ارزښتونو دوام: هغه اخلاقي او معنوي ښوونې چې نسلونه یې منتقل کړي، خوندي پاتې کېږي. د نوښت لپاره الهام: دودیز هنرونه، صنایع دستی او کیسې عصري خلاقیت ته وده ورکوي. ذهني روغتیا: کلتوري مراسم او د کورنۍ تړاوونه عاطفي ثبات لوړوي. نړيواله پېژندنه: ځانګړی کلتوري هویت د نورو ټولنو احترام او علاقه پیدا کوي. د مدرنیزېتوب منل په درناوي سره د سنت سره په عصري ژوند کې د سنتي کلتور اغېزه نه انکارېدونکې ده. که څه هم نړیوالېدنه او عصري ټکنالوژي ننګونې رامنځته کوي، خو همدارنګه د کلتوري میراث د شریکولو او لمانځلو فرصتونه هم برابروي. د دودونو، هنرونو او ارزښتونو د شعوري ساتنې له لارې، ټولنې کولای شي د سنت او بدلون ترمنځ توازن رامنځته کړي او کلتوري هویت د راتلونکو نسلونو لپاره قوي وساتي.

تاریخي کیسې او محلي اتلان هره ټولنه اړتیا لري چې خپل تېر وخت ته بیا وګوري ترڅو خپلې ریښې او هویت وپیژني. تاریخي کیسې او د محلي اتلانو قصې نه یوازې د فرهنګي میراث یوه مهمه برخه ده، بلکې د راتلونکو نسلونو لپاره د الهام سرچینه هم ده. که په شفاهي دودونو کې وي او که په لیکل شوو اسنادو کې، دا کیسې د ارزښتونو د انتقال، د ټولیز هویت د پیاوړتیا او ملي ویاړ د پراختیا په برخه کې مهم رول لري. تاریخي روایتونه: د تیر او اوس تر منځ یوه پل په ډېرو فرهنګونو کې تاریخي کیسې د شپې د کیسو، د قهوه‌خانه کې د کیسه‌ ویلو یا د محلي فولکلوري سندرو له لارې نسل په نسل منتقل شوي دي. د ساتیرۍ سربېره، دا روایتونه اخلاقي، ټولنیز او حتی سیاسي پیغامونه هم لري. په افغانستان او زموږ سیمه کې یو غني شفاهي تاریخ شتون لري چې له نیکونو، محلي شاعرانو او د ټولنې د کیسه‌ ویونکو له لارې نسل په نسل انتقالیږي. محلي اتلان: د زړورتیا او مقاومت نښې محلي اتلان اکثره هغه کسان وي چې په سختو وختونو کې د عدالت، آزادۍ یا د خپلې ټولنې د ښېرازۍ لپاره درېدل. کله ناکله دوی ریښتیني تاریخي شخصیتونه وي؛ او کله ناکله د اسطوري یا افسانوي شخصیتونو په توګه وړاندې کیږي. تاریخي اتلان: ریښتیني شخصیتونه چې د استقلال، عدالت یا د ټولنیزو ارزښتونو د ساتنې په مبارزو کې برخه اخیستې وي. افسانوي او حماسي اتلان: د خلکو په شعرونو او فولکلور کې مشهور شخصیتونه چې د خلکو هیلي او ځواکونه څرګندوي. د دې کیسو فرهنګي او ټولنیز رول د ارزښتونو انتقال: د زړورتیا، وفادارۍ، عدالت او ځان قربانۍ درسونه ورکوي. د ګډ هویت پیاوړتیا: د عامو کیسو اورېدل د یووالي او تعلق احساس زیاتوي. د ځوانانو لپاره الهام: محلي اتلان د ننګونو په وړاندې د مقاومت لپاره نمونه ګرځي. شفاهي تاریخ ساتنه: دا روایتونه د ټولیزې حافظې هغه برخې خوندي کوي چې ممکن په رسمي تاریخ کې ثبت نه وي. تاریخي کیسې او محلي اتلان یوازې د تېر یادګارونه نه دي، بلکې د راتلونکي لپاره لارښوونکې څراغونه دي. دوی موږ ته یادونه کوي چې ټولنې څنګه د ستونزو پر وړاندې مقاومت کړی او ارزښتونه لکه ازادي، عدالت او زړورتیا ساتلي دي. د دې روایتونو ساتنه او بیا ویلو نه یوازې زموږ فرهنګي میراث ژوندی ساتي، بلکې نوي نسلونه د هیلو، مقاومت او ملي هویت سره نښلوي. د کیسې نمونه: «ملالي میوند» په افغانستان کې د محلي اتلانو له جملې څخه یوه مشهوره څېره ملالي میوند ده. هغې د کندهار یوه ځوانه نجلۍ وه چې د میوند جګړې (۰۸۸۱) کې د افغان ځواکونو او بریتانوي پوځ ترمنځ مهم رول ولوباوه. کله چې د افغان سرتېرو روحیه ټیټه شوه او ډېری یې شا ته شول، ملالي په زړورتیا بیرغ پورته کړ او یوه حماسي شعر ولوست چې جنګیالي یې بیا جګړې ته هڅول. د هغې زړورتیا سرتېري بیا ژوندی کړل او افغان ځواکونه تر بریالیتوب پورې جګړه وکړه. له هغه وخت راهیسې، ملالي د زړورتیا او مقاومت نښه ګرځېدلې او نسلونه یې د ظلم پر وړاندې درېدو ته هڅوي.

د کرهڼې دودونه او موسمي جشنونه کرهڼه د پخوا نه یوازې اقتصادي فعالیت و، بلکې د خلکو د ټولنیز او کلتوري ژوند نه بېلېدونکی برخه ګڼل کېده. د کرهڼې هر پړاو له ځانګړو دودونو او مراسمو سره مل و، چې په تېرېدو سره یې د کرهڼې د دودونو بڼه غوره کړه. د دغو دودونو ترڅنګ، موسمي جشنونه هم رامنځته شوي دي، چې د کروندګرو د زحمت او د ټولنې د خوښۍ ترمنځ اړیکه جوړوي. په دې مقاله کې د دغو دودونو او جشنونو ریښې، ارزښت او ځای په تېرو وختونو او نننۍ زمانه کې څېړل کېږي. د کرهڼې دودونه په بومي کلتور کې تاریخي ریښې په ډېرو سیمو کې کرهڼه له ځانګړو رواجونو سره مل وه. بزګرانو د کر کیلي له پیل مخکې د دعا او نیایش مراسم کول او له طبیعته یې د باران او حاصل‌خیزۍ غوښتنه کوله. د کرهڼې وسایل، ځمکه او ان د تخمونو په اړه دوی ته د تقدس او حرمت ځانګړې مانا لرله. د ګډ کار رول په کرهڼیزو دودونو کې د کرهڼې یو مهم اړخ د ګډ کار روحیه وه. ګاونډیان په کر، اوبه ورکولو او حاصلاتو ټولولو کې یو بل سره مرسته کوله. دغه مرستې وروسته په ټولنیزو او کلتوري دودونو بدلې شوې. موسمي جشنونه؛ د زحمت وروسته د خوښۍ انعکاس د پسرلي جشن؛ د ژوند د نوې دور پیل له پسرلي او د نوو تخمونو له کره کولو سره، خلک د محلي موسیقۍ، دودیزو خوړو او سمبولیکو مراسمو په ترسره کولو سره د کرهڼیز کال هرکلی کاوه. د حاصلاتو جشن تر ټولو مهم کرهڼیز جشن د حاصلاتو جشن و. د میاشتو زحمت وروسته، بزګرانو خپل حاصلات ټولول او د مراسمو، شکرانې، ګډا او خوښیو له لارې یې خپله بریا لمانځله. دا جشن عموماً له ګډو خوړو، محلي نڅاوو او شعر ویلو سره مل و. د مني او ژمي جشنونه په د مني او ژمي کې، خلک د محصولاتو د ساتلو ترڅنګ د شکرانې ځانګړي مراسم او د مېوو او غلو د راټولو ځانګړي دودونه ترسره کول. د کرهڼیزو جشنونو ټولنیز او کلتوري اهمیت د ټولنیزې یووالي او همکارۍ پیاوړتیا د ارزښتونو او دودونو انتقال راتلونکو نسلونو ته د سخت کار وروسته د خوښۍ او نشاط رامنځته کول د هرې سیمې کلتوري هویت معرفي کول د نن ورځې په نړۍ کې کرهڼیز دودونه او موسمي جشنونه سره له دې چې نوې کرهڼیزې ټکنالوژۍ راغلې، ډېری له دغو دودونو سره ژوندی پاتې دي. نن ورځ کرهڼیز جشنونه نه یوازې کلتوري ارزښت لري، بلکې د سیاحت جلبولو وسیله هم ګرځېدلي دي او هر کال ګڼ شمېر ګرځندویان کلیوالو سیمو ته راجلبوي. دغه جشنونه د محلي اقتصاد د پیاوړتیا او د لاسي صنایعو او دودیزو خوړو د معرفي کولو فرصت هم برابروي. د کرهڼې دودونه او موسمي جشنونه نه یوازې د انسان او طبیعت ژوره اړیکه ښيي، بلکې یو فرهنګي میراث هم ګڼل کېږي چې راتلونکو نسلونو ته باید وساتل شي. دغه دودونه د زحمت، همکارۍ او ګډې خوښۍ نښه ده، چې نن ورځ هم د ټولنیز او کلتوري ژوند لپاره الهام‌بخښونکي کېدای شي.

د هرات ځایي ژبې او لهجې هرات د اسلام د نړۍ له تر ټولو زاړه ښارونو څخه دی او د خراسان د ستر تمدن په مرکزونو کې یو مهم ځای لري. د دې ښار جغرافیایي موقعیت، د ایران، منځنۍ اسیا او افغانستان په تګلارې کې، د دې سبب شوی چې بېلابېلې ژبې او لهجې په دې سیمه کې رامنځته شي او تر نن ورځې پورې ژوندۍ پاتې شي. ژبه په هرات کې نه یوازې د ورځني اړیکو وسیله ده، بلکه د دې ښار د خلکو د فرهنګي او تاریخي هویت یوه جلا نه کیدونکې برخه هم ده. ۱. دري (فارسي) ژبه – اصلي او فرهنګي ژبه په هرات کې غالب ژبه دري فارسي ده. دا ژبه په کورونو، بازارونو، ښوونځیو، پوهنتونونو او رسنیو کې کارول کېږي. د هرات دري ځانګړتیاوې نرمي او ځانګړی اواز: د هرات دري د نرمې او خوږې لهجې له امله مشهوره ده. زوړ لغاتونه: ډېری لغاتونه چې نن په معياري فارسي کې لږ کارول کېږي، لاهم په هرات کې رایج دي. لکه: «بایگ» (وړه کڅوړه)، «کلچه» (یو ډول خوږه ډوډۍ) یا «چرسک» (وړه کاشوغه). د خراسان او مشهد لهجو سره ورته والی: د هرات خلک د خراسان او مشهد لهجې ته ډېر نږدې دري خبرې کوي، چې دا د ایران د فارسي ویونکو لپاره هم پوهېدنه آسانه کوي. په هرات کې د ادبیاتو رول هرات د تاریخ په اوږدو کې د «علم او ادب ښار» په نوم مشهور دی. ستر شخصیتونه لکه جامي، عبدی بيګ شیرازي، او کمال‌الدین بهزاد دلته راوتلي دي. په هرات کې دري ادبیات ځانګړی ځای لري او د خلکو ژبه د ځایي اصطلاحاتو او متلونو ډکه ده. ۲. د هرات د کلیوالي فارسي لهجې په هرات شاوخوا کلیو او سیمو کې بېلابېلې لهجې شته چې هره یې ځانګړې بڼه لري. د غوري لهجه: د هزاره‌ګانو دري ته نږدې ده. د کهسان او غوریاني لهجې: دري او ترکمني او پښتو ګډې شوې لهجې دي. د ترکمنانو فارسي لهجه: د ترکمني ژبې اغېز لري او تلفظ یې توپیر لري. دا تنوع د هرات د ژبو موزاییک غني کوي. ۳. په هرات کې پښتو ژبه په هرات کې د پښتنو یوه لویه ټولنه ژوند کوي، په ځانګړي توګه په غوریان، ادرسکن او زنده‌جان ولسوالیو کې. پښتو زیاتره په کورنیو او قومي غونډو کې کارول کېږي. ډېری پښتانه دوه ژبني دي او هم دري او هم پښتو خبرې کوي. د پښتو اغېز په هراتي فارسي کې په ورځني لغتونو او اصطلاحاتو کې لیدل کېږي. ۴. ترکي ژبې (ترکمني او ازبکي) ترکمني ترکمنان په کشک کهنه او گلران ولسوالیو کې ژوند کوي. ترکمني ژبه لاهم د ځوانانو ترمنځ ژوندۍ ده او په کورنۍ او فرهنګي غونډو کې کارول کېږي. ازبکي د ازبکانو شمېر په هرات کې لږ دی، خو په ښار او شاوخوا ولسوالیو کې حضور لري. د ازبکي ژبه د دري ترڅنګ د دویمې ژبې په توګه کارول کېږي. ۵. قومي او مذهبي ژبه هزاره‌ګان: زیاتره د هزاره‌ګانو لهجه کاروي، چې د دري سره ورته والی لري خو ځانګړې اوازونه او ځینې لغاتونه لري. مذهبي لږکیان: لکه سیکان او هندوان چې پخوا په هرات کې ژوند کاوه، د دري اصلي ژبه یې وه خو ځانګړې اصطلاحات یې درلودل. ۶. د هرات د ژبې تاریخي اغېزونه ژبه د هرات په تاریخ کې د بېلابېلو کلتورونو او تمدنونو اغېز منلې: د تیموریانو دوره: دري فارسي خپل لوړ مقام ته ورسېده او د دربار د شعر او ادب رسمي ژبه شوه. د ایران اړیکې: د خراسان سره نږدېوالی د ایرانی لغتونو او اصطلاحاتو د ورننوتلو سبب شو. د پښتو او ترکۍ ګډ ژوند: د دې ګډ ژوند له امله ځینې ګډ لغاتونه او اصطلاحات رامنځته شول. ۷. د هراتي ژبې ځینې لغاتونه «کُلوچه» = یو ډول دودیزه خوږه ډوډۍ «مَندُق» = تخمه «چای‌جوش» = قوري «قُت» = په هرات کې مشهور ترکمني خوږ «بایگ» = د شیانو د ساتلو لپاره وړه کڅوړه دا مثالونه ښيي چې د هرات لهجه سره له دې چې دري ده، بیا هم ځانګړی محلي رنګ لري.

د هرات کلتوري او هنري جشنونه هرات، د افغانستان د لوېدیځ لعل، له پخوا د تمدن، هنر او فرهنګ مهم مرکز پاتې شوی دی. هرات، نگین غرب افغانستان، از دیرباز مرکز تمدن، هنر و فرهنگ بوده است. این شهر نه تنها با بناهای تاریخی چون مسجد جامع بزرگ هرات، مدرسه گوهرشاد و قلعه اختیارالدین شناخته می‌شود، بلکه با برگزاری جشنواره‌های فرهنگی و هنری نیز جایگاهی ویژه در میان شهرهای منطقه یافته است. جشنواره‌های هرات، ترکیبی از آیین‌های سنتی و جلوه‌های نوین هنر معاصر هستند که به معرفی هویت بومی و بازآفرینی میراث معنوی مردم کمک می‌کنند. ۱. د هرات د نوروز جشن نوروز د دې سیمې د خلکو تر ټولو لرغونی جشن دی چې په هرات کې په ویاړ او شانداره ډول لمانځل کېږي. په دې ورځو کې: د هرات د لاسي صنايعو او قیمتي غاليو نندارتون جوړېږي. محلي موسیقي‌ غږونکي د دوتار، رباب او دمبوره په سازونو اصیل نغمې غږوي. ولسي لوبې لکه بزکشي او مشاعره په میدانونو کې ترسره کېږي. کورنۍ د هرات تاریخي ځایونو او باغونو ته ځي او د خوراکونو ډک دسترخوانونه خوروي. نوروز یوازې د خوشحالۍ فرصت نه دی، بلکې د هرات د بېلابېلو قومونو ګډ هویت څرګندوي. ۲. د لاسي صنايعو او غاليو جشن هرات د نړۍ په کچه د خپلو غاليو له امله شهرت لري. د لاسي صنايعو او غاليو جشن هر کال د غالين او نورو هنري اثارو د جوړوونکو، هنرمندانو او داخلي او بهرني سوداګرو په ګډون ترسره کېږي. په دې جشن کې: د لاس غالۍ، ګلیمونه او نمدونه نندارې ته وړاندې کېږي. د دودیز هنر لکه مینیاتور، خطاطي، کاشی‌کاري او کوزه‌ګري غرفې جوړېږي. د ځوانانو لپاره روزنیز ورکشاپونه دایرېږي څو پخواني هنرونه له یاده ونه وځي. دا جشن د کلتوري هنر د معرفي تر څنګ د اقتصاد او ګرځندوی په وده کې هم مهم رول لري. ۳. د شعر او موسیقۍ جشن هرات د تېر وختونو د سترو شاعرانو لکه خواجه عبدالله انصاري او جامي زادګی دی. د شعر او موسیقۍ جشن د معاصر شاعرانو، موسیقي استادانو او محلي ډلو په ګډون ترسره کېږي: دودیزې مشاعرې په قهوه‌خانو او فرهنګي تالارونو کې کېږي. ولسي او عرفاني موسیقي د ځوانانو او استادانو لخوا اجرا کېږي. یوه برخه یې د نویو شاعرانو او لیکوالانو د آثارو معرفي ته ځانګړې شوې ده. دغه جشن د هرات د ادبي تېر او د نن ورځې د ځوانانو د خلاقیت ترمنځ پُل جوړوي. ۴. د محلي خوړو جشن هرات د خپلو خوندورو او اصیلو خوړو له امله هم شهرت لري. د محلي خوړو جشن د خلکو له خوښ شویو مراسمو څخه دی چې پکې: خوراکونه لکه منتو، قابلي هراتي، چلوکباب، بولاني، آش سبزي او محلي شربتونه وړاندې کېږي. ښځې او کورنۍ پخلي کوونکي فرصت مومي خپل هنر وښيي. بهرني ګرځندویان هم د هرات له خوندونو سره بلد کېږي. دغه جشن د خوړو د فرهنګ د ساتلو ترڅنګ د وړو کاروبارونو د ودې لامل هم ګرځي. ۵. د کتاب او معاصر هنر جشن په وروستیو کلونو کې د کتابونو، نقاشۍ، عکاسۍ او معاصر هنر د معرفي لپاره جشنونه هم په هرات کې جوړېږي: ځوان لیکوالان خپل کتابونه معرفي کوي او لاسلیکونه ورکوي. د هرات د منظرو او د خلکو د ورځني ژوند د عکسونو نندارتون ترسره کېږي. معاصر هنرمندان خپل آثار د نقاشۍ او مجسمه‌ جوړونې په بڼه وړاندې کوي. دغه جشنونه د پخوانیو او نویو هنرمندانو ترمنځ د نظرونو د تبادلې زمینه برابروي. د هرات کلتوري او هنري جشنونه یوازې د خوشحالۍ مراسم نه دي، بلکې د میراث د ژوندي ساتلو، د ټولنیز یووالي د پیاوړتیا او د خلکو د هویت د معرفي لپاره یوه مهمه وسیله ده. له نوروز نه نیولې تر د لاسي صنايعو او محلي خوړو تر جشنونو پورې، دا مراسم ښيي چې هرات یو ژوندی، فعال او د فرهنګي شکوفایۍ په حال کې ښار دی. د محتوياتو لست ۱. د هرات د نوروز جشن ۲. د لاسي صنايعو او غاليو جشن ۳. د شعر او موسیقۍ جشن ۴. د محلي خوړو جشن ۵. د کتاب او معاصر هنر جشن د هرات کلتوري او هنري جشنونه هرات، د افغانستان د لوېدیځ لعل، له پخوا د تمدن، هنر او فرهنګ مهم مرکز پاتې شوی دی. دا ښار یوازې د تاریخي ودانیو لکه د هرات جامع جومات، د گوهرشاد مدرسه او د اختیارالدین کلا له کبله نه دی پېژندل شوی، بلکې د کلتوري او هنري جشنونو د ترسره کېدو له امله یې ځانګړی مقام هم خپل کړی دی. د هرات جشنونه د دودیزو مراسمو او د معاصر هنر د نوې بڼې ګډ انځور وړاندې کوي، چې د خلکو د هویت په معرفي او د معنوي میراث په ژوندي کولو کې مرسته کوي. ۱. د هرات د نوروز جشن نوروز د دې سیمې د خلکو تر ټولو لرغونی جشن دی چې په هرات کې په ویاړ او شانداره ډول لمانځل کېږي. په دې ورځو کې: د هرات د لاسي صنايعو او قیمتي غاليو نندارتون جوړېږي. محلي موسیقي‌ غږونکي د دوتار، رباب او دمبوره په سازونو اصیل نغمې غږوي. ولسي لوبې لکه بزکشي او مشاعره په میدانونو کې ترسره کېږي. کورنۍ د هرات تاریخي ځایونو او باغونو ته ځي او د خوراکونو ډک دسترخوانونه خوروي. نوروز یوازې د خوشحالۍ فرصت نه دی، بلکې د هرات د بېلابېلو قومونو ګډ هویت څرګندوي. ۲. د لاسي صنايعو او غاليو جشن هرات د نړۍ په کچه د خپلو غاليو له امله شهرت لري. د لاسي صنايعو او غاليو جشن هر کال د غالين او نورو هنري اثارو د جوړوونکو، هنرمندانو او داخلي او بهرني سوداګرو په ګډون ترسره کېږي. په دې جشن کې: د لاس غالۍ، ګلیمونه او نمدونه نندارې ته وړاندې کېږي. د دودیز هنر لکه مینیاتور، خطاطي، کاشی‌کاري او کوزه‌ګري غرفې جوړېږي. د ځوانانو لپاره روزنیز ورکشاپونه دایرېږي څو پخواني هنرونه له یاده ونه وځي. دا جشن د کلتوري هنر د معرفي تر څنګ د اقتصاد او ګرځندوی په وده کې هم مهم رول لري. ۳. د شعر او موسیقۍ جشن هرات د تېر وختونو د سترو شاعرانو لکه خواجه عبدالله انصاري او جامي زادګی دی. د شعر او موسیقۍ جشن د معاصر شاعرانو، موسیقي استادانو او محلي ډلو په ګډون ترسره کېږي. دودیزې مشاعرې په قهوه‌خانو او فرهنګي تالارونو کې کېږي. ولسي او عرفاني موسیقي د

د آنلاین ښوونځیو د هغو محدودیتونو له امله چې په تیرو کلونو کې پر افغان نجونو د زده‌کړې لګیدلي، په افغانستان کې د زده‌کړې لاره، په ځانګړي توګه د نجونو لپاره، ډېره ستونزمنه شوې ده. خو ټکنالوژي نوی فرصتونه رامنځته کړي، چې زده‌کړه د مکتبونو او پوهنتونونو له لارې آنلاین ممکنه کړي. پدې مقاله کې به موږ ځینې مکتبونه معرفي کړو چې وړیا یا لږ فیس، یا هم بشپړ وړیا، د افغان نجونو لپاره زده‌کړه برابروي. SOLA / SOLAx (School of Leadership, Afghanistan) یو آنلاین مکتب دی چې د افغانستان رسمي نصاب وړیا د ppAstahW له لارې وړاندې کوي. په اوس مهال د رواندا په ژوندي نصاب کې د 5202 کال مارچ 23 نېټې ثبت‌نام پیل شوی دی. پدې پلتفورم کې دری، پښتو او يِسِلګنِا ژبې ملاتړ کیږي. ویب‌سایټ يې solak.org دی. زده‌کوونکې یې په شاوخوا 000,02 د افغان نجونو له ډلې څخه جوړې دي، چې په نږدې 75 هېوادونو کې زده‌کړه کوي. تاریخ د نوم‌لیکنې پیل (۲۰۲۵): د ۲۰۲۵ کال د مارچ ۲۳مه وب‌سایت: gro.xalos Learn Afghan دا پلتفورم د پښتو او دري په ژبو کې تعلیمي منابع او دوره‌ونه وړاندې کوي، ځینې یې وړیا او ځینې یې د لږ فیس په بدل کې دي. د زده‌کړې وروسته تصدیقنامه ورکوي، چې د رزومه یا nIdekniL لپاره ګټوره ده. ثبت‌نام د مارچ له لومړۍ نېټې تر ۵۱مه پورې کېږي. د نوم‌لیکنې د پیل نېټه: د مارچ له ۱مې تر ۱۵مې پورې AearnAfghan وب‌سایت: Begum Academy mudeA mugeB وړیا تعلیمي ویډیوګانې د دری او پښتو ژبو په منځ کې د ۷ څخه تر ۲۱ ټولګیو پورې وړاندې کوي. له ۰۰۰۸ څخه زیات ویډیوګانې لري او د noitazinagrO mugeB په واسطه اداره کېږي. ثبت‌نام د ۵۲۰۲ چرا۲۲ نېټې راهیسې پیل شوی. د نوم‌لیکنې د پیل نېټه: له ۲۲ مارچ څخه وب‌سایت: gro.ymedaca-mugeb Maktab93 دا آنلاین مکتب د افغان زده‌کوونکو لپاره، په ځانګړي توګه د هغه نجونو لپاره دی چې تحصیل ندي کولای. په دې کې تعاملي ویډیوګانې، آنلاین ازموینې، د معلمینو ملاتړ او د درسي کتابونو آرشیف شته. ویب‌سایټ یې moc.39batkam دی چې له وروستي انټرنیټ کمزوري سره هم کار کوي. وبسایت :moc.39batkam Afghanistan Youth Foundation – Youth Online School دا مکتب د بنیاد loohcS enilnO htuoY لاندې دی، او هدف یې دا دی چې هغه نجونه چې تر مږښش ټولګي وروسته ښوونځي ته لاس‌رسی نلري، د متوسطه تحصیل وړیا ترلاسه کړي. روزنه یې نایلنآ او يلاتعملا ده، تمرکز پر مهارتونو لري او د ټیاس‌بیو د یې .afghanistanYouth.com دی وبسایت:moc.htuoynatsinahgfa Herat Online School دا یو آنلاین غیرحکومتي مکتب دی چې په ربموان ۱۲۱۰ کال کې د الایجن رویغ لخوا په لندن کې جوړ شوی. موخه یې د افغان نجونو لپاره وړیا تعلیمي مواد برابروي. د ۳۰۰۰ زده‌کوونکو او ۴۰۰ رضاکاره معلمینو سره، هغه درسي ویډیوګانې ضبطوي او ژوندۍ خپروي چې شاوخوا ۴۸ مضمونونه لري. ثبت‌نام د ۲۰۲۵ کال د مارچ ۲۲ نېټې راهیسې د نوي تعلیمي کال لپاره پیل شو. کورسونه یې د Herat Online School په انستاگرام هم وړاندې کېږي. د ثبت‌نام پیل نېټه: نوی تعلیمي کال په افغانستان کې د ۵۲۰۲ سمار ۲۲ څخه پیل شوی (موس کال فعالیت). Herat Online School:انستاگرام

د ادرسکن ولسوالۍ جغرافیه او موقیعت ادرسکن ولسوالۍ د هرات ولایت په جنوب کې پرته ده او له مرکز هرات څخه شاوخوا ۰۹ کیلومتره واټن لري. دا سیمه له شماله د ګذرې، پشتون زرغون او غوریانو، له جنوبه د شینډنډ، له شرقه د فرسي او له غربه د ایران اسلامي جمهوریت سره پوله لري. د دې ولسوالۍ مساحت تقریباً ۰۱۰۴ کیلومتره مربع دی. د هرات-قندهار لویه لاره چې د افغانستان یوه مهمه ترانزیتي لاره ده، د ادرسکن له لارې تېرېږي او د اقتصاد لپاره یې ډېر ارزښت لري. طبیعی بڼې او منابع ادرسکن یوه غرنیزه او دره‌ییزه سیمه ده. د ادرسکن مشهور سیند چې له فرسي او د غور ولایت د تولک ولسوالۍ څخه سرچینه اخلي، د دې ولسوالۍ له منځه تېرېږي او زرغونې درې رامنځته کوي. دا شرایط د کرنې او مالدارۍ لپاره مناسب چاپېریال برابر کړی دی. تاریخي مخینه د ادرسکن د بشري اوسېدو تاریخ زرګونه کاله وړاندې ته رسېږي. ځینې محلي روایتونه وايي، چې د “ادرسکن” نوم د “آذرشکن” څخه اخیستل شوی، چې معنا یې د اور د عبادت ځای یا د اور پرستۍ کور دی. له وخت سره دا نوم بدل شوی او اوسنی شکل یې “ادرسکن” دی. په پخوانیو وختونو کې، ادرسکن د سبزوار (اوسنی شینډنډ) یوه برخه ګڼل کېده. نفوس او ټولنیز جوړښت د ادرسکن خلک عموماً د فارس‌ژبو، تاجکانو او هزاره‌ګانو له قومونو څخه دي. د دوی ژوند د کرنې، مالدارۍ، غالۍ او ګلیم‌اوفي او محلي سوداګرۍ پر بنسټ ولاړ دی. د جمعې ورځې بازار د خلکو د دادوستد مهم ځای دی، چیرې چې محلي میوې، سبزي، لبنیات، ژېړ غوړي او رواش پلورل کېږي. د دې سیمې خلک د مېلمه‌پالنې، غیرت، وطن‌دوستۍ او مهربانۍ له امله پېژندل کېږي. فرهنګ او دودیز هنرونه ادرسکن د غالۍ‌اوفي، ګلیم‌اوفي او کرسبافي (پخوانۍ دودیزه اوفي) پیاوړی تاریخ لري. دا هنرونه تر نن ورځې په کورونو کې دود پاتې دي او د خلکو د عاید یوه سرچینه ده. څلوربیتی شعرونه، ولسي سندرې او موسیقي هم د دوی فرهنګي ارزښتونه دي. ورزش او ځوانان په وروستیو کلونو کې د ادرسکن ځوانان په ورزشونو کې ډېر فعاله شوي دي. شاوخوا ۰۱ رسمي د فوټبال ټیمونه او ۴ د والیبال ټیمونه لري، چې ولایتي سیالیو کې هم ګډون کوي. نوي ورزشي میدانونه او چمنونه جوړ شوي، چې د ځوانانو هڅونه کوي. بازار او اقتصادي ژوند په بازار کې د خوراکي توکو، مېوو، سبزیجاتو، او کورني اجناسو پلور پراخ دی. د بازار خلک وایي چې ډېری توکي یا په سیمه کې تولیدېږي یا له هرات ښار څخه راوړل کېږي. ځینې پلورونکي هغه کسان دي، چې له ایران یا ترکیې څخه بېرته راستنېدلي او اوس دلته کاروبار کوي. ادرسکن نه یوازې یوه مهمه جغرافیایي او اقتصادي سیمه ده، بلکې بډایه تاریخي او فرهنګي مخینه لري. د خلکو فعاله ونډه په کرنه، سوداګرۍ، ورزش او هنر کې دا ولسوالۍ د پرمختګ لپاره چمتو کړې ده. که د دولت او مدني ادارو له‌خوا د زیربناوو، تعلیم او خدماتو پراخ ملاتړ وشي، نو ادرسکن به د افغانستان په لویدیځ کې د پرمختګ یوه بېلګه شي.