نکاح
پس از طی مراحل خاستگاری و توافق میان دو خانواده، مرحله‌ی نکاح آغاز می‌شود. نکاح از دیدگاه اسلام نه‌تنها سنت پیامبر بزرگوار اسلام (ص)، بلکه پیمانی مقدس است که زن و مرد را از لحاظ شرعی و قانونی به یکدیگر محرم می‌سازد. در ولایت هرات، مراسم نکاح آداب ویژه‌ای دارد که ریشه در فرهنگ، دیانت و رسوم مردم این منطقه دارد.
آماده‌سازی مراسم نکاح
شب نکاح، خانواده‌ی داماد با خود «خنچه»هایی شامل لباس، چله‌ی نامزدی، طلا، وسایل آرایش و سایر هدایا (بسته به توان مالی خانواده) آماده می‌کنند. همچنین، غذای مخصوص شب نکاح برای هر دو خانواده تهیه می‌گردد. سپس با همراهی اعضای خانواده، این هدایا به خانه‌ی عروس برده می‌شود.
در هرات، لباس عروس در شب نکاح معمولاً سبز رنگ است که نماد زندگی، طراوت و سرسبزی محسوب می‌شود. مراسم نکاح اغلب به صورت خصوصی و محدود میان نزدیکان دو خانواده برگزار می‌گردد تا فضای معنوی و آرامش‌بخش حفظ شود.
اجرای عقد نکاح (عقد شرعی)
در اجرای نکاح، ابتدا شهود شرعی حضور می‌یابند. این شهود می‌توانند دو مرد یا یک مرد و دو زن باشند. روند عقد به این صورت است که از عروس سه بار پرسیده می‌شود:
«خواستی و قبولش کردی؟»
عروس باید در پاسخ بگوید:
«خواستم و قبولش کردم.»
سپس از او پرسیده می‌شود:
«وکیلت کیست؟»
عروس، معمولاً پدر خود را به عنوان وکیل انتخاب می‌کند. در صورت نبود پدر، برادر، پدربزرگ یا یکی از اقوام نزدیک می‌تواند به عنوان وکیل معرفی شود.
همین روند برای داماد نیز اجرا می‌شود:
«خواسته بودی و قبولش کرده بودی؟»
و داماد در پاسخ می‌گوید:
«خواسته بودم و قبولش کرده بودم.»
به این گفت‌و‌گو، ایجاب و قبول گفته می‌شود که بخش اساسی صحت نکاح در فقه اسلامی را تشکیل می‌دهد.
خواندن خطبه‌ی نکاح
پس از ایجاب و قبول، خطبه‌ی نکاح توسط فردی آگاه از احکام اسلامی یا یک ملّا خوانده می‌شود. این خطبه شامل آیاتی از قرآن و احادیثی درباره اهمیت ازدواج، رعایت حقوق زن و شوهر و دعای خیر برای زوجین است.
بخش اصلی خطبه نکاح معمولاً با عبارت «الحمد لله نحمده و نستعینه…» آغاز شده و با دعا برای برکت زندگی زوجین پایان می‌یابد.
آداب نمادین بعد از خطبه
در ادامه مراسم، عروس «سبزه» را قیچی می‌زند که نمادی از آغاز زندگی نو و پرطراوت است. سپس، عروس و داماد حلقه‌ها را به دستان یکدیگر می‌کنند، قرآن کریم را بوسیده و در آیینه‌ای که مقابلشان قرار دارد، چهره‌ی یکدیگر را مشاهده می‌کنند که به آن آیینه‌مصاف گفته می‌شود.
پس از آن، با گذاشتن کیک و شیرینی در دهان یکدیگر، شیرینی آغاز زندگی مشترک را جشن می‌گیرند.
شادی و جشن
مراسم با رقص، موسیقی سنتی، پایکوبی و ابراز شادی توسط خانواده‌ها ادامه پیدا می‌کند. این بخش از مراسم فرصتی برای ابراز محبت، خوشی و اتحاد میان دو خانواده به شمار می‌رود.
سخن آخر
مراسم نکاح در هرات، آمیزه‌ای از سنت‌های دیرینه، باورهای دینی و زیبایی‌های فرهنگی است. این مراسم نه‌تنها پیوندی میان زن و مرد ایجاد می‌کند، بلکه آغازگر رابطه‌ای دوستانه و محترمانه میان دو خانواده نیز هست. با وجود تغییرات در گذر زمان، روح این سنت همچنان زنده، ارزشمند و گرامی داشته می‌شود.