ولسوالی زنده‌جان
ولایت هرات در غرب افغانستان، با تنوع اقلیمی و جغرافیایی خود، یکی از ولایات برجسته از نظر منابع طبیعی و جاذبه‌های بکر گردشگری به‌شمار می‌رود. ولسوالی‌های زنده‌جان و قوریان، به‌ویژه در نواحی مرزی خود، دارای مناظری چشم‌نواز، منابع آبی ارزشمند، و پوشش گیاهی طبیعی هستند که می‌توانند بستر مناسبی برای توسعه گردشگری روستایی و بوم‌گردی فراهم کنند.
در این مقاله، به بررسی موقعیت، ظرفیت‌ها و وضعیت فعلی دو منطقه مهم بند قوریان و جنگل زنده‌جان پرداخته می‌شود؛ مناطقی که به‌دلیل موقعیت جغرافیایی، فرهنگ بومی، و طبیعت خاص خود، مورد توجه اهالی و علاقه‌مندان به طبیعت‌گردی قرار گرفته‌اند.
موقعیت جغرافیایی و راه‌های دسترسی
بند قوریان در نقطه مرزی میان ولسوالی‌های زنده‌جان و قوریان قرار دارد و در حدود ۰۳ تا ۵۳ کیلومتری مرکز شهر هرات واقع شده است. مسیر دسترسی به این منطقه از طریق جاده پل هاشمی امکان‌پذیر است و طی کردن این مسیر با وسایل نقلیه شخصی در کمتر از یک ساعت میسر است.
جنگل زنده‌جان که در لهجه محلی به نام “قُروق” شناخته می‌شود، در قلب ولسوالی زنده‌جان قرار دارد. این منطقه به‌دلیل دارا بودن پوشش گیاهی نسبتاً متراکم و زمین‌های حفاظت‌شده، جایگاهی خاص در بین مردم محلی دارد.
بند قوریان: منبعی برای کشاورزی و زیبایی طبیعی
بند قوریان یکی از منابع مهم تأمین آب در مناطق غربی ولایت هرات است. این بند که با آب طبیعی تغذیه می‌شود، نقش کلیدی در آبیاری زمین‌های کشاورزی در ولسوالی‌های قوریان، کهسان و حتی بخش‌هایی از انجیل دارد. علاوه بر کارکرد اقتصادی، بند قوریان از منظر طبیعی نیز حائز اهمیت است؛ چشم‌انداز کوه‌های اطراف، انعکاس نور در آب و سکوت دلنشین فضا، آن را به مکانی مناسب برای استراحت و طبیعت‌گردی تبدیل کرده است.
جنگل زنده‌جان (قُروق): فضای سبز حفاظت‌شده
اصطلاح «قُروق» در گویش محلی هرات به محوطه‌ای گفته می‌شود که به‌صورت موقت یا دائمی توسط مردم یا نهادهای محلی محافظت می‌شود. در این مناطق، برداشت از منابع طبیعی مثل چوب یا گیاهان محدود یا ممنوع است. جنگل زنده‌جان به‌عنوان یکی از نمونه‌های قروق، دارای پوشش گیاهی طبیعی، زمین‌های سرسبز، و فضایی مناسب برای گردهمایی‌های خانوادگی و دوستانه است.
فرهنگ، مردم و مهمان‌نوازی
یکی از ویژگی‌های مهم این مناطق، فرهنگ غنی مردم محلی است. در جریان بازدید از این مناطق، برخورد صمیمی مردم، پوشش سنتی، آماده‌سازی غذاهای محلی مانند نان تنوری، گوشت لند و چای زعفرانی، نشان‌دهنده مهمان‌نوازی و اصالت فرهنگی ساکنین است. بسیاری از این افراد همچنان به صنایع دستی مانند بافت نمد مشغول‌اند که نه‌تنها جنبه فرهنگی دارد بلکه از نظر اقتصادی نیز برای خانواده‌ها مفید است.
فرصت‌های گردشگری و تفریحی
با وجود زیبایی‌های طبیعی و فضای باز، این مناطق هنوز از زیرساخت‌های مناسب گردشگری برخوردار نیستند. با این حال، امکان انجام فعالیت‌هایی چون:
طبیعت‌گردی و کمپینگ
عکاسی از مناظر طبیعی و حیات وحش
معرفی غذاهای بومی
نمایش صنایع دستی
پیاده‌روی و ورزش صبحگاهی
در این مناطق وجود دارد و در صورت برنامه‌ریزی درست می‌تواند به جذب گردشگران داخلی و حتی بین‌المللی کمک کند.
چالش‌ها و نیازها
با وجود ظرفیت‌های فراوان، مناطق بند قوریان و جنگل زنده‌جان با چالش‌هایی نیز مواجه هستند:
نبود جاده‌های آسفالت‌شده و دسترسی دشوار در فصول بارندگی
کمبود سرویس‌های بهداشتی و خدمات عمومی
آلودگی محیط‌زیست ناشی از زباله‌گذاری غیرمسئولانه
عدم آگاهی برخی بازدیدکنندگان نسبت به اهمیت حفاظت از طبیعت
پیشنهادها و راهکارها
برای حفظ و توسعه این مناطق، پیشنهادهای زیر قابل طرح است:
بهبود زیرساخت‌های جاده‌ای و نصب تابلوهای راهنما
ایجاد کمپ‌های تفریحی یا اقامت‌گاه‌های بومی با همکاری مردم محل
برگزاری تورهای آموزشی با موضوع حفاظت از محیط‌زیست
افزایش آگاهی مردم از طریق رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی
ایجاد همکاری بین نهادهای دولتی و مردم محلی برای حفظ قروق
مناطق طبیعی مانند بند قوریان و جنگل زنده‌جان، سرمایه‌های ارزشمند جغرافیایی، زیست‌محیطی و فرهنگی ولایت هرات هستند. حفظ این سرمایه‌ها و استفاده آگاهانه از آن‌ها، نه‌تنها می‌تواند به توسعه پایدار منطقه کمک کند بلکه موجب افزایش نشاط اجتماعی، تقویت فرهنگ بومی، و گسترش گردشگری در سطح ملی و بین‌المللی خواهد شد.
