ملاله میوند
په د افغانستان د تورو، جګړو او سانسورونو ډک تاریخ کې، د ملاله میوند نوم د رڼا په څېر ځلېږي. هغې د داسې وخت پر مهال د خبریالۍ ډګر ته قدم کېښود، چې د رښتیا ویل ژوند په خطر کې اچاوه، او ښځه کېدل پخپله یو ستر زړورتیا غوښتل. سره له ټولو ګواښونو او محدودیتونو، ملاله پرېکړه وکړه چې چوپه نه پاتې شي، او د هغو خلکو غږ شي چې د وېرې له امله کلونه کلونه خاموش پاتې وو.
ملاله یوازې یو مسلکي او لیواله خبریاله نه وه، بلکې د یوې خاموشې ټولنې ویښه وجدان وه. په هغه وخت کې چې ډېری ښځې د وینا له حق څخه بې برخې وې، ملاله د قلم او مایکروفون له لارې د وېرې دیوالونه مات کړل او رښتیا یې په زړورتیا سره وویل. د هغې غږ د زرو ښځو دردونه، هیلي او ارمانونه انځورول، هغه ښځې چې د دودونو او جګړو تر دیوالونو پټې پاتې وې.
د خپلو راپورونو له لارې، ملاله میوند یوازې خبر نه خپرولو، بلکې د هغو خلکو کیسې یې بیانولې چې د خاورې او نا امیدۍ تر منځ یې بیا هم د سبا په رڼا باور درلود. هغې د هغو ښځو په اړه لیکل چې د کنډوالو تر منځ یې ښوونځي جوړول، او د هغو نجونو کیسې یې راښکودې چې له زړورتیا سره یې کتابونه په لاس نیولي وو، څو راتلونکی بدل کړي.
هغې د چوپتیا پر وړاندې ودرېده، د وېرې پر وړاندې مقاومت وکړ، او د هرې کلمې له لارې یې د رښتیا پرده پورته کړه. ملاله یوازې یوه خبریاله نه وه، بلکې د عدالت، هیله او روڼتیا غږ وه، په هغه هېواد کې چې د بیان له آزادۍ څخه کلونه محروم پاتې شوی و. دا لاره چې هغې پرانستله، نن هم د افغان ښځو د یوې نوې نسل الهام ګرځېدلې ده – هغه نسل چې باور لري د ښځې غږ کولای شي نړۍ بدله کړي.
د ماشومتوب او د خبریالۍ د علاقې پیل
ملاله میوند د ۰۹۹۱مو کلونو په لسیزه کې د میدان وردګو ولایت کې وزېږېده. د هغې کورنۍ د فرهنګ او پوهې ارزښت پېژانده، او ملاله له ماشومتوبه د مطالعې، لیکلو او د خبرونو تعقیب ته میلان درلود. هغې د ښځو د ستونزو او د زدهکړو او کار په برخه کې د محدودیتونو له نږدې شاهدې وه، نو پرېکړه یې وکړه چې د هغو ښځو غږ شي چې اورېدل نه کېدل.
تر ثانوي زدهکړو وروسته، هغې له سیمهییزو رسنیو سره کار پیل کړ. په ننګرهار او کابل کې یې د راپورونو ورکولو په برخه کې شهرت وموند، ځکه د هغې تیز ذهن او ژوره لیدلوری ژر د خلکو او همکارانو پام ځان ته راواړاوه.
د رسنیو نړۍ ته داخلېدل
ملاله په سیمهییزو تلویزیوني او راډیويي شبکو کې کار کاوه، او هغه پروګرامونه یې تولیدول چې د ښځو د حقونو، د نجونو د زدهکړو، د خبریالانو د ننګونو او د ټولنیزو موضوعاتو په اړه وو. هغې باور درلود چې رسنۍ باید د ټولنې ریښتیني وضعیت څرګند کړي، حتی که دا خطرناک وي.
هغې یو ځل ویلي وو:
“خبریالي زما لپاره یوازې کار نه دی، دا یوه اخلاقي دنده ده. موږ باید رښتیا ووایو، که څه هم دا زموږ ژوند واخلي.”
دا باور د هغې د ټول مسلک بنسټ جوړ کړ.
د ښځو د حقونو او د بیان د آزادۍ تمرکز
ملاله خپل ډېری کارونه هغو موضوعاتو ته ځانګړي کړل چې ټولنه یې ډېری وخت له پامه غورځوي – د ښځو پر وړاندې تاوتریخوالی، جبري ودونه، فقر او د زدهکړې نابرابري. هغې له زړورتیا سره د هغو ښځو غږ پورته کړ چې وېرې چوپې کړې وې.
د هغې راپورونو نه یوازې په کور دننه، بلکې په نړیواله کچه هم پام ځان ته راواړاوه او د ښځو د حقونو په اړه یې بحثونه ژوندي وساتل.
ګواښونه، خطرونه او قرباني
په هغه هېواد کې چې خبریالي مرګ له ځان سره لري، ملاله میوند د څو ځلو د مرګ ګواښونه تجربه کړل. د بیان د آزادۍ مخالفو ډلو هغې او د هغې همکارانو ته ګواښونه کول، خو ملاله هېڅکله شا نه کړه.
هغې پوهېدله چې چوپتیا د مرګ نه هم بده ده. هغې یو ځل ویلي وو:
“که موږ چوپ پاتې شو، ظلم دوام کوي. زه غوره ګڼم د رښتیا لپاره مړه شم، نه دا چې د وېرې تر سیوري ژوند وکړم.”
شهادت او تلپاتې اغېز
په دسمبر ۰۲۰۲ کال کې، کله چې ملاله میوند د ننګرهار په لور روانه وه، د یوه هدفمند برید ښکار شوه. د هغې شهادت په افغانستان او نړۍ کې د غم او غوسې څپې راپورته کړې. خبریالانو او فعالانو هغې ته د زړورو افغان ښځو د نسل سمبول وویل، هغو ښځو چې د آزادۍ او عدالت لپاره مبارزه کوي.
د هغې ژوند او کار څرګند کړ چې د بیان ازادي څومره لوړه بیه لري. خو د هغې میراث د مرګ سره ختم نه شو – نن هم د افغان خبریالانو او نجونو لپاره الهام دی، چې د رښتیا ویلو جرأت وکړي.
د زړورتیا نښه او د افغان ښځو غږ
ملاله میوند د هغو نجونو لپاره الهام شوه چې غواړي خبریالي ته داخل شي. د هغې زړورتیا او مسلکي توب وښودله چې ښځه هم کولای شي د خبریالۍ په ډګر کې روښانه شي.
په هغه ټولنه کې چې ښځینه خبریالانې له سخت مخالفت سره مخ دي، ملاله د باور او وړتیا له لارې دا ذهنیت مات کړ چې خبریالي یوازې د نارینه وو کار دی.
د ملاله میوند میراث
د ملاله اغېزې څو مهمو برخو ته لاره پرانستله:
پوهه او روښانتیا: هغې ثابته کړه چې پوهه له هرې وسلې پیاوړې ده.
د ښځینه خبریالانو الهام: د هغې زړورتیا د ښځو لپاره لاره پرانستله.
د چوپتیا پر وړاندې مقاومت: هغې وښوده چې حتی په تیارو کې هم رڼا شونې ده.
د خبریالۍ اخلاق: د هغې راپورونه د صداقت، بېطرفۍ او مسؤلیت پر بنسټ ولاړ وو.
د ملاله میوند لنډ خو اغېزمن ژوند موږ ته دا درس راکوي چې د بیان ازادي یو امتیاز نه ده – دا د زړورتیا، صداقت او استقامت له لارې تر لاسه کېږي. د هغې د قلم او غږ له لارې، دا پیغام تلپاتې شو:
“د دې خاورې ښځې کولای شي خبرې وکړي، عمل وکړي او نړۍ بدله کړي.”
د ملاله نوم به د هغو اتلو ښځو ترڅنګ تل پاتې وي لکه فرشته فروغ او نیلوفر رحماني – د هیلو، پوهاوي او مقاومت نښې.